Sinh năm 1921 tại Huế, Jean Volang (Võ Lăng) trưởng thành trong truyền thống văn chương – nghệ thuật của một đại gia đình Việt Nam nhưng lại sớm định hình con đường riêng của mình với hội họa. Ông theo học Trường Mỹ thuật Đông Dương khóa XII (1942), cùng thế hệ với Trần Phúc Duyên, Nguyễn Quang Phòng, Đinh Minh, Phan Thông – những người được đào luyện kỹ lưỡng trong tinh thần dung hòa Đông – Tây. Năm 1943, ngay khi còn là sinh viên, ông đã đoạt “Grand Prix du Salon Unique d’Indochine” – giải thưởng quan trọng bậc nhất thời bấy giờ, đặt nền tảng cho sự nghiệp rực rỡ sau này.
Cuộc đời Jean Volang là hành trình xuyên qua những biến cố chính trị và những vùng đất khác nhau, nhưng nơi nào ông đến cũng trở thành chất liệu nuôi dưỡng cảm hứng sáng tác. Sau năm 1946, biến cố đưa ông sang Hồng Kông, rồi từ 1949 định cư tại Paris – trung tâm nghệ thuật hiện đại thế giới. Tại đây, ông hòa vào dòng chảy École de Paris, tiếp cận những trào lưu tiên phong, nhưng vẫn giữ được ánh sáng mơ hồ, mềm mại, mang tinh thần Á Đông – điều làm nên biệt phong chỉ có ở Volang. Ông không chỉ vẽ tranh, mà còn thiết kế mỹ thuật cho phim, minh họa sách, nghiên cứu nghệ thuật cổ đại Hy – La, tạo nên một nền tảng thẩm mỹ đa chiều và sâu rộng.
“Venise avec les fleurs” – tác phẩm vừa được bán tại phiên đấu giá Pichon & Noudel-Deniau (Azur Enchères), Cannes, ngày 19/11/2025 là một trong những minh chứng rõ nhất cho ngôn ngữ hội họa đặc trưng của Jean Volang.
Trong tác phẩm này, Venice hiện lên không phải như thành phố của kênh đào và kiến trúc đặc tả, mà như một vầng sương ký ức. Những mái vòm mờ nhòe phía hậu cảnh chỉ còn là bóng hình, nhẹ như sương, lặng như một hồi ức xa. Jean Volang không tả Venice – ông nhớ về Venice, rồi để màu sắc kể tiếp phần còn lại. Chính sự mơ hồ có chủ ý ấy tạo nên không gian thị giác mềm mại, lửng lơ, thấm đẫm tinh thần phương Đông nhưng được triển khai bằng kỹ thuật sơn dầu phương Tây điêu luyện.
Chiếm trọn tiền cảnh là bình hoa rực sáng, nơi Volang phô bày trọn vẹn tài năng phối màu đã làm nên tên tuổi của ông. Những sắc đỏ cam, hồng phấn, vàng nghệ và tím than hòa vào nhau như không hề có ranh giới. Hoa trong tranh không còn là vật thể cụ thể, mà là luồng sáng bung nở, là hơi thở của sự sống, là ngọn lửa nội tâm được Volang gửi gắm qua từng lớp sơn. Bảng màu của ông luôn mang ánh sáng mờ sương – một lớp quang học mỏng bao trùm toàn bộ bố cục, khiến người xem có cảm giác như hoa đang tự phát sáng trong không gian.
Jean Volang thường để màu tự chảy, tự quyện, tạo nên một cấu trúc mềm như khói nhưng vẫn chặt chẽ. Lớp sơn ở vài mảng được đẩy dày, tạo hiệu ứng phù điêu ánh sáng, khiến bông hoa hiện lên như đang thở trên mặt toan. Chính sự tiết chế đường nét, hòa tan ranh giới, và xử lý ánh sáng tinh tế đã làm nên nét đặc sắc nhất của Volang – một thứ thi cảm thị giác mà hiếm họa sĩ Đông Dương nào đạt tới.
Trong “Venise avec les fleurs”, sự đối lập giữa sắc hoa rực lửa và Venice xa mờ không tạo xung đột, mà hòa vào nhau như hai nhịp thở. Bình hoa rực sáng không lấn át hậu cảnh; hậu cảnh mờ sương lại không chìm khuất. Tất cả cùng tồn tại trong một tiết tấu chung, như thể ánh sáng của hoa đang lan dần ra không gian Venice, còn hoàng hôn Venice lại phản chiếu vào từng cánh hoa. Đây chính là nghệ thuật không đối lập – mà hòa hợp của Volang, nơi mọi mảng màu đều có nhịp điệu riêng, nhưng cuối cùng quy tụ vào một cảm xúc thống nhất.
Tác phẩm thuộc bộ sưu tập Ikono Art và bộ sưu tập cũ của họa sĩ Marcestel Squarciafichi – những nghệ sĩ École de Paris từng trưng bày tại Nhật Bản và nhiều sân khấu nghệ thuật quốc tế. Chính xuất xứ này càng củng cố vị thế của “Venise avec les fleurs” trong gia tài hội họa Jean Volang: một tác phẩm đạt đến sự hòa quyện hoàn chỉnh giữa phong cảnh và tĩnh vật, giữa ký ức và hiện thực, giữa lửa và sương.
Như nhiều bức tranh hoa khác của Volang, tác phẩm này không chỉ là tĩnh vật. Đó là ẩn dụ về sự sống, là ánh sáng trong tĩnh lặng, là vẻ đẹp điềm đạm nhưng không bao giờ tắt. Ở Jean Volang, màu sắc nói thay ngôn từ. Hoa trong tranh ông không đứng yên – chúng thở, chúng tỏa, chúng lan vào không gian như những ngọn lửa nhỏ thắp sáng cả bố cục.
Hơn nửa thế kỷ sau, các sáng tác của Jean Volang vẫn giữ sức sống mãnh liệt, bởi chúng không phụ thuộc vào bối cảnh hay trào lưu. Tranh ông không gắn vào thời đại – mà gắn vào cảm xúc, vào ánh sáng, và vào tâm hồn của người xem. “Venise avec les fleurs” là một minh chứng thuyết phục cho di sản ấy: một tác phẩm vừa mềm mại vừa mãnh liệt, vừa Á Đông vừa phương Tây, vừa hiện thực vừa mơ hồ – đúng tinh thần của một tài hoa Đông Dương đã để lại dấu ấn riêng biệt trong lịch sử mỹ thuật thế kỷ XX.
Le Auctions