Họa sĩ Dương Hướng Minh, nghệ thuật gắn liền hiện thực

Họa sĩ Dương Hướng Minh (Nguyễn Văn Tiếp, 1919-2008)

Trong sự nghiệp sáng tác của mình phần lớn các tác phẩm đều mang đề tài chiến tranh, mang trong mình tinh thần của một người trẻ tuổi đã trải qua những cuộc đấu tranh với súng trong tay, đến mức mà nó trở thành một tinh thần được coi là cứng nhắc, không thể bị lung lay hay mờ nhạt. Tuy nhiên có một điều đáng tiếc là phần lớn các tác phẩm  hiện thực ở thời kỳ “tiền chiến” của họa sĩ Dương Hướng Minh, cùng với cả một kho tranh của ông cất giấu tại một địa điểm trên núi Côn Sơn, đã bị mất trong một cuộc càn quét lớn của quân Pháp năm 1947. Chính vì thế chúng ta không biết được những tác phẩm của ông trước những năm 1945 như thế nào.

Dương Hướng Minh, Phong cảnh bụi chuối, 1955, mực nho mà màu nước trên giấy dó, 38x51.5cm, Nguồn ST

Làng quê Việt Nam luôn là một nguồn cảm hứng vô tận cho các họa sĩ, với vẻ đẹp đặc trưng và sự thân thuộc của nó. Nó trở thành một biểu tượng tượng trưng cho đất nước, nơi có những bờ tre uốn lượn, những hàng chuối xanh tươi và những ngọn đồi xanh bao quanh làng quê. Các hình ảnh đó mang đến một sự thân thuộc và quen thuộc đặc biệt. Bức tranh khắc họa cảnh bụi tre mờ ở phía xa, tạo nên một không gian mơ hồ và lãng mạn. Trong khi đó, vườn chuối rực rỡ phía trước nổi bật với sự tươi mát và sự sống dồi dào. Điểm xuyết cho bức tranh là hình ảnh hai mẹ con đứng nép bên góc tranh thể hiện một tình cảm đặc biệt và sự kết nối giữa mẹ và con, một biểu tượng của tình thân, sự bao bọc và yêu thương.

Dương Hướng Minh, Chúng em đi học khi bản Mường giải phóng, 1955. Bút chì, màu nước và mực nho trên giấy.

Trong một tác phẩm ký họa tuyệt đẹp của Dương Hướng Minh, ông đã ghi lại những trải nghiệm và cảm nhận của mình trong thời gian đi công tác tại vùng Tây Bắc Việt Nam. Trong vùng này, các tỉnh như Hòa Bình, Thanh Hóa và Phú Thọ vẫn còn giữ được những bản Mường cổ độc đáo và tồn tại qua thời gian.

Trong tác phẩm này, thông qua cách ăn mặc của ba cô gái được khắc họa trên tranh, ta có thể nhận thấy rõ rằng họ là những người Mường ở Hòa Bình. Ba cô gái trở thành những biểu tượng của văn hóa Mường, với ba chiếc áo khóm mang màu sắc khác nhau. Áo khóm là trang phục truyền thống của người Mường, thường được làm từ vải màu sắc tươi sáng và trang nhã. Mỗi màu sắc trên áo khóm đều mang ý nghĩa và tượng trưng cho một giai đoạn, một sự kiện hoặc một khía cạnh trong cuộc sống của người Mường.

Bằng việc khắc họa những cô gái Mường với ba chiếc áo khóm khác màu, Dương Hướng Minh đã tạo ra một bức tranh sống động, giúp ta hiểu hơn về văn hóa và đa dạng của dân tộc Mường. Tác phẩm này không chỉ là một tấm tranh đẹp mà còn là một cách để lưu giữ và truyền bá giá trị văn hóa đặc biệt của vùng Tây Bắc.

Dương Hướng Minh, Tô Vĩnh Diện chèn pháo. 1957. Hình nghiên cứu thuốc nước. Sưu tập Phạm Văn Thông.

Trong tranh của Dương Hướng Minh, ta có thể nhận thấy phương pháp làm việc đặc trưng của ông, đó là ghi lại các tình huống và cảm nhận thông qua các bản phác thảo. Ông sử dụng những nét vẽ tươi sáng và tự do để tái hiện lại những khung cảnh và hình ảnh mà ông quan tâm. Những bản phác thảo này sau đó được hoàn thiện và trở thành những tác phẩm nghệ thuật vẽ chân thực và đầy cảm xúc.Tuy nhiên, do hạn chế về nguồn lực và thời gian, Dương Hướng Minh không thể hoàn thành toàn bộ những bức ký họa của mình theo ý định ban đầu. Ông luôn cảm thấy rằng những tác phẩm của mình chưa đạt tới mức hoàn hảo mà anh ao ước. Có thể đó là lý do vì sao ông tiếp tục vẽ và sáng tác suốt cuộc đời, không ngừng tìm kiếm sự hoàn thiện và sự thăng hoa trong nghệ thuật của mình.

Họa sĩ Dương Hướng Minh mất tại Hà Nội năm 2008. Tuy ông đã ra đi, nhưng di sản nghệ thuật và tinh thần cống hiến của ông vẫn sống mãi trong lòng người yêu nghệ thuật và trong sự phát triển của nghệ thuật Việt Nam. Sự kết thúc của cuộc đời ông không làm giảm đi giá trị và ảnh hưởng của tác phẩm và tinh thần mà ông đã để lại.

Trần Thịnh