Tác phẩm: Cảnh chùa
Năm sáng tác: khoảng 1935 - 1936
Chất liệu: Sơn mài sáu tấm
Kích thước: 98 x 170 cm
Ký “Pham Hau” và triện vàng kiến trúc đình chùa ở mặt sau (con dấu của xưởng Phạm Hậu)
Phạm Hậu (1903 - 1994) nổi tiếng với tài năng và kỹ nghệ thực hành sơn mài thuần thục, đạt đến trình độ bậc thầy. Một trong những chủ đề thường xuất hiện trong tranh ông là phong cảnh đền chùa tọa lạc giữa thiên nhiên đặc trưng của miền Bắc Việt Nam. Tác phẩm “Cảnh chùa” hiện diện như minh chứng trong việc khéo léo nắm bắt ngoại cảnh, tổ chức bố cục khoáng đạt với bảng màu trầm mặc xen lẫn ánh vàng và chi tiết khảm vỏ trứng. Tranh mô tả khung cảnh chùa với lưng tựa núi, mặt hướng hồ và được nhìn từ điểm nhìn từ trên cao. Tác phẩm có chữ ký “Pham Hau” đi kèm triện vàng mô tả kiến trúc đền chùa, thường được biết tới như con dấu của xưởng Phạm Hậu. Xưởng này được ông thành lập ngay sau khi tốt nghiệp với đội ngũ thợ thủ công có tay nghề cao về phụ việc cho ông. Tác phẩm “Cảnh chùa” có thể là một trong những tác phẩm được vẽ trong khoảng thời gian 1935 - 1936, cùng thời điểm hiệu trưởng Victor Tardieu đặt hàng riêng 50 hộp vẽ sơn mài cho hợp đồng bên Pháp
Nội dung
Họa sĩ Phạm Hậu (1903 - 1994), tên đầy đủ Phạm Quang Hậu là một người con Hà Nội. Năm 1920 ông thi đỗ vào Trường Bách nghệ Hải Phòng - trường dạy nghề theo nguyên mẫu của châu Âu bấy giờ. Tại đây ông được đào tạo đầy đủ và bài bản qua các nghề từ tiện, nguội, đúc, hàn, phay, gò, đến cả nghề lái xe. Năm 1929, ông thi đỗ vào trường Mỹ thuật Đông Dương và học cùng các họa sĩ khác như Nguyễn Đỗ Cung, Trần Bình Lộc, Trần Ngọc Quyên, Nguyễn Văn Long, Phạm Văn Thuần, Trường Đình Hiến và Nguyễn Đình Thước,... Phạm Hậu sử dụng thành thạo hầu hết các loại chất liệu hội họa, ông đa phần vẽ về phong cảnh, đời sống dung dị của người dân và đặc biệt được biết đến là một trong những bậc thầy nổi tiếng về sơn mài.
Niềm vui tuổi thơ trong sắc lụa truyền thống
Sáng tác năm 1963, tác phẩm “Joie de vivre!” (Niềm vui sống) là một trong những bức tranh lụa quy mô hiếm thấy của họa sĩ Mai Trung Thứ (1906–1980). Với khổ tranh 33 x 93,9 cm, họa sĩ đã khéo léo mở rộng bề ngang, dựng nên một khung cảnh rộn ràng: những đứa trẻ nô đùa, chạy nhảy, leo trèo nơi hiên bậc của một ngôi nhà truyền thống.
Một minh chứng hiếm hoi cho tài hoa hội họa Việt Nam trên lụa
Ngày 26/5/2019, bức tranh lụa Hai thiếu nữ của họa sĩ Tô Ngọc Vân (1906–1954) được đưa ra đấu giá quốc tế đã trở thành tâm điểm chú ý. Ước tính ban đầu chỉ ở mức 2.000.000 – 3.000.000 HKD, song tác phẩm đã khép lại ở con số vượt xa kỳ vọng: 9.125.000 HKD (tương đương khoảng 30,1 tỷ VND).
Trong tác phẩm Le Bouquet de dahlias (sơn dầu trên toan, 161,3 × 114,3 cm), Lê Phổ đem đến một khúc hòa ca thị giác tràn đầy sức sống. Chính giữa bố cục là lọ gốm men xanh tinh xảo, nơi những đóa thược dược vàng rực bung nở, xen lẫn vài sắc trắng, cam, hồng và đỏ. Sự đối lập giữa vàng và xanh đã tạo nên một nhịp điệu thị giác mạnh mẽ, vừa thanh thoát vừa ấm áp.
Ngày 11/10/2022, tại phiên đấu giá của Sotheby’s Hong Kong, bức Nature morte aux fleurs et pommes (Tĩnh vật hoa và táo) của họa sĩ Lê Phổ (1907–2001) đã được bán thành công với mức 1.386.000 HKD (tương đương khoảng 4,3 tỷ VND), vượt xa ước tính ban đầu chỉ từ 450.000 – 650.000 HKD (khoảng 1,4 – 2,0 tỷ VND).
Trong mạch nguồn hội họa lụa hiện đại Việt Nam, Les Teinturières (Người nhuộm vải) của Nguyễn Phan Chánh là một tác phẩm tiêu biểu, sáng tác năm 1931, thể hiện sự gắn bó mật thiết của ông với đời sống thôn quê và lao động thường nhật.
Đậm chất đời sống thôn quê Việt Nam, bức tranh lụa La Marchande de canne à sucre (Người bán mía) của Nguyễn Phan Chánh được sáng tác năm 1932, thể hiện sự mộc mạc, chân chất và tinh thần lao động bền bỉ của người dân Việt.
Trong dòng chảy hội họa sơn mài Việt Nam thế kỷ XX, họa sĩ Đỗ Xuân Doãn (1937–2006) là một trong những gương mặt đặc biệt, vừa kế thừa tinh thần của người thầy Nguyễn Gia Trí, vừa tìm cho mình một lối đi riêng gắn liền với đời sống dân gian. Bức tranh sơn mài này – mô tả phiên chợ vùng cao khi hoa đào và hoa mận bung nở trắng núi rừng – là minh chứng rõ nét cho cái nhìn nhân văn và tinh tế của ông.
Bức tranh lụa Bài học thư pháp (Lesson in Chinese Calligraphy) được Nguyễn Phan Chánh sáng tác năm 1932, là một minh chứng tiêu biểu cho giai đoạn chín muồi trong hành trình tìm tòi và định hình kỹ thuật tranh lụa hiện đại Việt Nam. Với bảng màu nâu trầm và nhịp điệu bố cục giản dị, tác phẩm thể hiện tinh thần học tập và không khí hiếu học trong đời sống xã hội bấy giờ.
Nhân dịp Quốc khánh 2/9 – ngày thiêng liêng khi Tổ quốc cất tiếng nói độc lập, công chúng yêu mỹ thuật lại có dịp nhớ về hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh qua những sáng tác của họa sĩ Văn Giáo (1916–1996). Ông là một trong những cây cọ tiên phong của mỹ thuật cách mạng Việt Nam, người đã dành trọn hơn ba thập kỷ cuối đời để khắc họa Bác bằng tất cả sự thành kính và xúc cảm nghệ sĩ sâu sắc.
Trong hành trình sáng tác của Vũ Cao Đàm (1908–2000), người phụ nữ và tình mẫu tử luôn hiện diện như một mạch nguồn bền bỉ. Thực hiện vào năm 1984, bức Tình mẫu tử (Mère et Enfant) là minh chứng xúc động cho sự gắn bó của ông với đề tài này, đồng thời cũng là một trong những tác phẩm cuối đời chất chứa nhiều trầm tư.
